Stanisław Groński

Stanisław Groński – “Mojżesz”

Stanisław Wróbel (później Groński) urodził się 7 września 1907 r. w Drohobyczu.
Z domu rodzinnego wyniósł szacunek i miłość do gór. Mając siedem lat chodził na odległe wycieczki górskie, a nawet uczestniczył w pierwszych wspinaczkach. Do szkoły średniej uczęszczał w Drohobyczu, a po jej ukończeniu studiował we Lwowie, gdzie ukończył Prawo oraz Wyższą Szkołę Handlu Zagranicznego. Po studiach w 1932 r. rozpoczął pracę w kolejnictwie.

Jeszcze w okresie studiów, od 1928 r. zaczął czynnie uprawiać taternictwo.
W 1929 r. został przyjęty do Sekcji Taternictwa Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Wkrótce zmienił nazwisko na Groński.
W latach 1928-­32 wspinał się głównie latem, dokonując szeregu pierwszych wejść, m.in.:
– na Rozdziele od północy (1929 r.),
– wprost od północy na Mięguszowiecką Przełęcz pod Chłopkiem (1930 r.),
– północno­ wschodnim filarem Żabiej Turni Mięguszowieckiej (tzw. “Filar Grońskiego”, 1931 r.).
Jego imię nosi popularny zachód sprowadzający z Wołowego Grzbietu. Po swym pierwszym pobycie w Alpach (1932 r.) skupił się głównie na taternictwie zimowym będąc w latach 1934-­39 jednym z najbardziej aktywnych wspinaczy tej pory roku. Należy do niego wiele pierwszych wejść zimowych:
– północno ­ zachodnią ścianą Granatów (1934 r., samotnie),
– północną ścianą Wielkiej Buczynowej Turni (1939 r.),
– zachodnią ścianą Świstowego Szczytu (1939 r.) i inne.
W kwietniu 1933 r. brał udział w głośnej zimowej wspinaczce na 800­ metrowym, wschodnim filarze Ganku zakończonej śmiercią Wincentego Birkenmajera.
Wspinał się w Tatrach również w czasie okupacji. W grudniu 1939 r. dokonał I zimowego wejścia na Skrajny Granat od północnego­-wschodu, a w 1943 r. nowego przejścia w rejonie Hrubego Wierchu.

Jako jeden z czołowych polskich alpinistów brał udział w wyprawach w Alpy (1932, 1936 i 1937 r.) oraz w góry Wysokiego Atlasu (1934 r.), gdzie zyskał przydomek “Mojżesz” (gdy na pustkowiu, między skałami znalazł źródło wody). W Atlasie dokonał m.in. I wejścia północno­zachodnią ścianą na Tukbal, w Alpach przeszedł m.in. grań Peuterey od Aiquille Blanche oraz grzędę Brenvy. Jego artykuły zamieszczał “Taternik”. W czasie II Wojny Światowej brał udział w walkach Polski Podziemnej. Jego doskonała znajomość gór i trudnych przejść były nieocenione dla partyzantów.

Po wojnie osiedlił się w Szczecinie gdzie zgromadził wokół siebie grupę pasjonatów zainteresowanych turystyką, zwłaszcza górską. W Szczecinie stał się jednocześnie krajoznawcą i pomorzoznawcą, jednym z najwybitniejszych w powojennym okresie. W marcu 1950 r. na obozie unifikacyjnym na Hali Gąsienicowej został mianowany starszym instruktorem taternictwa.
W latach 1950-­55 wyznakował na sposób tatrzański sieć 300 kilometrów szlaków w dalszych okolicach miasta. Razem z Bolesławem Czwójdzińskim organizował pierwsze na Pomorzu Zachodnim schronisko turystyczne w Szczecinie.

W Polskim Towarzystwie Krajoznawczym (późniejszym PTTK) pełnił wiele funkcji społecznych: członka zarządu Okręgu PTTK, członka zarządu Oddziału Szczecińskiego, a także przez pewien okres prezesa. Był jednym z inicjatorów (obok W.Zająca) i założycieli w 1952 r. Okręgowej Komisji Turystyki Górskiej przy zarządzie Okręgowym PTTK w Szczecinie, pełniąc w niej funkcję wiceprzewodniczącego. Głównie z jego inicjatywy powołana została 14 listopada 1953 r. Sekcja Taternictwa przy Zarządzie Okręgowym PTTK w Szczecinie, na czele której stanął. W 1956 r. Komisję Taternictwa przekształcono w Koło Szczecińskie Klubu Wysokogórskiego, którym nadal kierował jako prezes. Od początku działania najpierw Komisji Taternictwa Sekcji Wysokogórskiej PTTK, później Szczecińskiego Koła KW, prowadził szkolenia teoretyczne i praktyczne adeptów wspinaczki oraz obozy szkoleniowo ­ treningowe w Tatrach. Wśród taterników słynął jako doskonały topograf i znawca tatrzańskich ścian. Na przełomie lipca i sierpnia 1957 r. kierował grupą alpinistów Centralnego Obozu KW w Alpach Francuskich.

Zaginął podczas trawersowania Mont Blanc.
Po śmierci Klub Wysokogórski nadał mu członkostwo honorowe.

W Szczecinie pielęgnowano Jego pamięć. W 1958 r. odbył się pierwszy Złaz Turystyczny Jego imienia. Z inicjatywy Wincentego Zająca, 23 sierpnia 1959 r. odsłonięto tablicę pamiątkową na głazie w Puszczy Bukowej. Podobne tablice odsłonięto na symbolicznym cmentarzu pod Osterwą w Tatrach Słowackich (1967 r.), w Chamonix pod Mont Blanc (1972 r.). W 1970 r. nadano Jego imię Domowi Turysty w Szczecinie. We wrześniu 1996 r. Szkoła Podstawowa nr 74 mieszcząca się na osiedlu Bukowym w Szczecinie obrała sobie Stanisława Grońskiego na swojego patrona.